Dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài toàn cầu tiếp tục suy giảm do căng thẳng thương mại leo thang

Trong bối cảnh nền kinh tế thế giới vẫn đang vật lộn với những biến động địa chính trị và các xu hướng bảo hộ gia tăng, đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) toàn cầu đã ghi nhận năm suy giảm thứ hai liên tiếp. Báo cáo mới nhất của Hội nghị Liên Hợp Quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) đã chỉ ra rằng, căng thẳng thương mại đang leo thang là một trong những nguyên nhân chính khiến các dòng vốn đầu tư xuyên biên giới bị thu hẹp đáng kể.

FDI toàn cầu giảm trong bối cảnh rủi ro địa chính trị tăng cao

Theo dữ liệu từ UNCTAD, tổng dòng vốn FDI toàn cầu trong năm 2023 đã giảm 2% so với năm trước, xuống còn 1.300 tỷ USD. Mặc dù mức suy giảm không lớn như trong năm 2022, nhưng điều đáng chú ý là xu hướng đi xuống vẫn tiếp diễn bất chấp nhiều nỗ lực của các quốc gia trong việc thu hút đầu tư nước ngoài. Một trong những lý do chính dẫn đến tình trạng này là sự leo thang của căng thẳng thương mại giữa các nền kinh tế lớn như Mỹ, Trung Quốc và EU.

Các chính sách bảo hộ thương mại, các lệnh cấm vận, cũng như việc siết chặt quy định về đầu tư nước ngoài tại nhiều quốc gia đã làm gia tăng tính bất ổn cho các nhà đầu tư quốc tế. Họ trở nên thận trọng hơn trong việc đưa ra quyết định đầu tư, đặc biệt là trong các lĩnh vực nhạy cảm như công nghệ, năng lượng và cơ sở hạ tầng.

Các nền kinh tế phát triển chịu ảnh hưởng nặng nề

Báo cáo cũng cho thấy dòng vốn FDI vào các nền kinh tế phát triển đã giảm tới 11%, xuống còn 340 tỷ USD. Trong đó, Mỹ vẫn là điểm đến hấp dẫn nhất đối với các nhà đầu tư quốc tế, nhưng cũng không tránh khỏi sự sụt giảm do các yếu tố liên quan đến chính sách kiểm soát đầu tư nước ngoài. Ở chiều ngược lại, châu Âu chứng kiến sự lao dốc mạnh mẽ trong FDI, chủ yếu do các bất ổn chính trị và chính sách thuế không ổn định tại một số quốc gia thành viên.

Các nhà phân tích cho rằng, ngoài căng thẳng thương mại, yếu tố bất định trong môi trường pháp lý và chi phí tài chính tăng cao cũng góp phần làm suy giảm niềm tin của các nhà đầu tư vào khu vực này.

Các nền kinh tế đang phát triển giữ vững sức hút

Trái ngược với xu hướng tại các nước phát triển, các nền kinh tế đang phát triển – đặc biệt là tại châu Á – vẫn thu hút được một lượng FDI ổn định. FDI vào châu Á trong năm 2023 đạt khoảng 630 tỷ USD, chiếm gần 50% tổng dòng vốn toàn cầu. Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam, Indonesia và Philippines tiếp tục là những điểm sáng trong thu hút đầu tư nhờ lực lượng lao động dồi dào, chi phí cạnh tranh và môi trường kinh doanh đang cải thiện.

Tại Đông Nam Á, Việt Nam tiếp tục ghi điểm nhờ chính sách mở cửa, cam kết hội nhập quốc tế và các hiệp định thương mại tự do. Dù chịu ảnh hưởng từ các xu hướng toàn cầu, Việt Nam vẫn duy trì mức tăng trưởng FDI tích cực nhờ vào sự chuyển dịch chuỗi cung ứng và xu hướng “China+1”.

Lĩnh vực công nghệ và năng lượng xanh vẫn hấp dẫn

Dù tổng thể dòng vốn FDI toàn cầu giảm, nhưng một số lĩnh vực vẫn ghi nhận sự gia tăng đầu tư, đặc biệt là công nghệ số và năng lượng tái tạo. Nhiều quốc gia đang hướng đến các mục tiêu phát triển bền vững, qua đó thúc đẩy các khoản đầu tư vào điện gió, điện mặt trời và xe điện.

Ngoài ra, lĩnh vực công nghệ cao vẫn thu hút đầu tư nhờ nhu cầu chuyển đổi số tăng mạnh sau đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, các khoản đầu tư này lại chủ yếu tập trung tại một số quốc gia có lợi thế về chính sách hỗ trợ và năng lực nghiên cứu phát triển, dẫn đến sự phân hóa ngày càng rõ nét giữa các quốc gia.

Căng thẳng thương mại chưa có dấu hiệu hạ nhiệt

Một yếu tố then chốt khiến đầu tư trực tiếp nước ngoài toàn cầu giảm năm thứ hai liên tiếp do căng thẳng thương mại tăng là cuộc đối đầu kéo dài giữa Mỹ và Trung Quốc. Việc áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu, tăng thuế và hạn chế công nghệ không chỉ làm gián đoạn chuỗi cung ứng mà còn khiến các doanh nghiệp lo ngại về khả năng mở rộng đầu tư tại các thị trường này.

Ngoài ra, châu Âu cũng đang dần áp dụng các biện pháp tương tự nhằm kiểm soát dòng vốn đầu tư từ các nước ngoài khu vực. Các chính sách như “màn chắn an ninh kinh tế” đang được EU cân nhắc triển khai để bảo vệ các ngành công nghiệp chiến lược, qua đó ảnh hưởng lớn đến dòng FDI.

Dự báo thận trọng cho năm 2024

Với tình hình kinh tế toàn cầu còn nhiều rủi ro, UNCTAD dự báo dòng vốn FDI trong năm 2024 có thể sẽ tiếp tục đối mặt với áp lực suy giảm, đặc biệt nếu các căng thẳng thương mại và địa chính trị không được kiểm soát. Tuy nhiên, trong dài hạn, các cơ hội đầu tư vẫn còn rất lớn, đặc biệt là tại các thị trường đang phát triển và các lĩnh vực đổi mới sáng tạo.

Để duy trì dòng vốn FDI ổn định, các quốc gia cần đẩy mạnh cải cách thể chế, minh bạch hóa môi trường pháp lý, tạo dựng lòng tin cho nhà đầu tư và tránh các chính sách mang tính phân biệt đối xử.